Dit is het toppunt

Op 13 november 1972 raasde er een zware storm over Nederland. De schade in de bossen was enorm. De omgewaaide en omgevallen bomen die als luciferhoutjes waren afgebroken, mochten worden meegenomen om thuis als kerstboom dienst te doen. Zo belandde die kerst van 1972 een prachtig topje van een ooit hoge Grove Den in onze flat. Niet zo’n gangbare traditionele kerstboom, zoals de Spar, maar zo’n den met van die lange naalden en een hoge pluim als top. Die pluim was een probleem want onze piek paste er niet overheen. Onze piek was in die jaren een grote ster, traditioneel gemaakt van stro en gelukkig niet zo zwaar. Met wat kunst en vliegwerk kon hij toch worden vastgezet in het topje van die mooie boom.

Maar hoe zit het eigenlijk met de piek die een kerstboom pas echt ‘afmaakt’, die letterlijk het hoogtepunt van de kerstboom is? De eerste pieken die we op oude afbeeldingen van kerstbomen zien, zijn engelfiguren. Eerst werden deze gemaakt van bijenwas, papier-mâché en stof. Later werden het pieken van geblazen glas. De engel verwijst naar de aartsengel Gabriël die als boodschapper van god Maria bericht over de aanstaande geboorte van Jezus. Later zien we steeds vaker een grote ster als piek. De ster verwijst naar de ster van Bethlehem die aan de hemel verscheen en die de Drie Wijzen de weg wees naar de stal in Bethlehem waar Jezus was geboren.

Maar met de glazen piek zoals de meeste mensen die kennen, de piek met een spitse punt en een bolling, zit het toch nog weer iets anders. Sommigen beweren dat deze vorm een Duitse vinding was en geïnspireerd is op de vorm van een Pruisische soldatenhelm, de zogenaamde Pickelhaube. Dit type helm werd in 1842 door Frederik Willem IV geïntroduceerd en gedragen door de soldaten van het leger. De helm was gemaakt van geperst leer met metalen versierselen en had een hoge metalen punt. De punt werd vaak nog extra gedecoreerd met een soort paardenstaart van stof en draad en was bedoeld om het hoofd te beschermen tijdens sabelgevechten. In de Eerste Wereldoorlog bleek dit type helm geheel ongeschikt. Niet alleen omdat hij niet goed genoeg beschermde tegen vallend puin en granaatscherven maar vooral omdat het topje van de punt boven de loopgraven uit stak en de Duitse soldaten zo een gemakkelijke schietschijf bleken te zijn.

Het is waar dat de nu zo gangbare piek best lijkt op de punt van de Pickelhaube helm maar dat de vorm hier nu echt van is afgeleid is toch wat ongeloofwaardig. Niet in de laatste plaats omdat oorlog, leger en wapens toch wat slecht te rijmen zijn met het verhaal van kerst en de kerstboom. Geloofwaardiger is misschien de gedachte dat deze wat eenvoudigere piek iets te maken heeft met het vieren van kerstmis of het kerstfeest in katholieke of juist meer protestantse kring.

Het kerstfeest werd in de christelijke kerk in eerste instantie gezien als een heidens feest maar later zowel door de katholieken als de protestanten omarmd als het feest van de geboorte van Jezus. In de katholieke kerk was het feest omgeven met een grote symboliek waar meer de nadruk lag op de Bijbelse verhalen rond de geboorte van Jezus. Daar komt bij dat de eerste glasblazerijen die zich toelegden op het vervaardigen van kerstversieringen veelal in Midden-Europa lagen, in gebieden in Duitsland, Tsjechië en Polen waar men overwegend katholiek was. In de protestantse kerk werd het kerstfeest meer gezien als een feest van het licht en was men wat terughoudender met het benadrukken van symbolen en beeltenissen zoals de ster of de engel. Misschien was het wel om die reden dat een piek als bekroning van de kerstboom in een wat eenvoudigere vorm in het meer protestants georiënteerde Nederland het populairst werd.

Vandaag de dag zijn er pieken in allerlei vormen en kleuren en er zal voor iedereen wel een piek te vinden zijn die past bij je overtuiging, geloof of de wijze waarop je kerst wil vieren. Onze kerstboom in 1972 was in ieder geval de mooiste ooit. Dat kwam niet door die piek maar door het feit dat het een grove den was. Waarom er nooit grove dennen als kerstboom gekweekt en verkocht worden, is voor mij een mysterie op zich.