Op zoek naar het gouden varkentje

Het varken heeft in veel culturen een symbolische betekenis. In sommige culturen is het varken een onrein dier maar vaker wordt het varken gezien als een symbool voor geluk. Niet voor niets zijn spaarpotten vaak gemaakt in de vorm van een varken. Het bezit van een varken betekende rijkdom en voorspoed en dit geloof gaat ver terug tot in de middeleeuwen. De traditionele slacht van een varken vond in Midden Europa vaak begin december plaats, aan het begin van de Advent periode, de periode die de vier zondagen telt die voorafgaan aan het kerstfeest. De varkensslacht was vaak een feestelijke dag waarop het hele dorp samenkwam en er een feestmaal werd bereid van die delen van het varken die snel verwerkt moesten worden. De rest werd zoveel mogelijk ingemaakt en verwerkt zodat het vlees bewaard kon worden voor de koude wintermaanden. Een appeltje voor de dorst, voorspoed voor toekomst. In Tsjechië wordt nog steeds op Nieuwjaarsdag een traditionele maaltijd gegeten waarbij behalve linzen ook een gekookte varkenskop op het menu staat. Het zachte kopvlees wordt gegeten in combinatie met een saus van mierikswortel. De afzonderlijke delen van de varkenskop hebben dan ieder zo hun eigen symbolische betekenis. Diegene die het oortje krijgt zal in het komende jaar goed horen en volgzaam zijn, diegene die de wangen krijgt zal vriendelijkheid en barmhartig zijn.

In de kersttraditie van veel landen in Midden Europa is vooral een gouden varkentje verbonden met het kerstfeest en dan in het bijzonder met kerstavond op 24 december.

Het geloof is dat iemand die op die dag heeft gevast en geen vlees heeft gegeten, op kerstavond een beeld van een gouden varkentje op wand zal zien. Wie het gouden varkentje heeft gezien, zal het volgende jaar veel geluk meemaken. De gouden kleur van het varken heeft in deze traditie nog weer een geheel eigen betekenis. Natuurlijk verwijst de kleur naar de rijkdom van goud maar veel meer heeft de gouden kleur te maken met de gouden stralen van de zon. De zonnewende die aanstaande is, met de dagen die na de kerstperiode weer gaan lengen en met het nieuwe seizoen en het voorjaar dat op komst is.   

Het Midden-Europese geloof in het geluk brengende varken reisde tot ver over de Atlantische oceaan, mee met immigranten op zoek naar nieuw geluk in Amerika. Daar ontstond aan het einde van de negentiende eeuw de traditie van de de ‘Peppermint Pig’. Een varkentje van roze suikergoed dat na het Kerstdiner in een fluwelen zakje werd gedaan en dan met een hamertje in stukjes werd gebroken. Elk lid van de familie kreeg vervolgens zijn eigen portie geluk, net als de delen van de varkenskop die op nieuwjaarsdag nog steeds worden gegeten.

In de negentiende eeuw beleefde het varken als symbool van geluk misschien wel zijn hoogtij dagen. Het figureerde vooral als gelukssymbool als bedeltje aan kettingen en armbanden, als speldenkussen of als  afbeelding op de kerst- en nieuwjaarswensen die in de negentiende eeuw enorm populair werden en die de beeldvorming van het varkentje als brenger van geluk tot op de dag van vandaag beïnvloeden. Het varken wordt nog steeds gezien als een intelligent dier dat geluk brengt voor de toekomst en het hoeft niet per se goudkleurig te zijn om dat geluk met zich mee te brengen. Ook het kleine roze biggetje of juist het grote dikke varken staan symbool voor geluk, vooral in combinatie met hét ultieme gelukssymbool; het klavertje vier. Maar dat beste mensen, dat is weer een heel ander verhaal waar je in een volgend 'kerstverhaal' meer over kunt lezen.

.