Verslingerd aan kerst

Voor velen is een slinger dé finishing touch van de versierde kerstboom.

Maar hoe komt die slinger daar eigenlijk, hoe slingert het gebruik van decoratieve slingers zich door de geschiedenis van de kerstboom?

De geschiedenis van de slinger begint  in 1610 in Nürnberg wanneer Anthony Fournier een fabriekje begint om Leonisch draad te vervaardigen. Leonisch draad is dun draad van koper, verguld of verzilverd en op een zodanige manier gedraaid dat er een decoratieve spiraalvormige vorm ontstaat. De herkomst van dit draad is een beetje in nevelen gehuld. Sommigen vermoeden het ontstaan ervan in de Spaanse stad Leon, anderen situeren het ontstaan eerder in het Franse Lyon. Hoe het ook zij, het draad werd erg populair en veel gebruikt  als decoratief element in passementen,  sieraden en huishoudelijke artikelen. Aan het einde van de 19^de eeuw werd het ook omarmd door de glasblazers van kerstballen. Zij gebruikten het draad om er kerstballen mee te versieren, om figuren met elkaar te verbinden en zo samengestelde kerstornamenten te maken.

De kerstornamenten industrie vond echter ook een nieuwe toepassing van het Leonisch draad. Door het iets dikker te maken ontstonden de zogenaamde ‘lamettas’. Lange slierten die leken op heel dun zilverpapier en die in grote hoeveelheden over de takken van de kerstboom werden gedrapeerd waardoor letterlijk een schitterend effect ontstond dat de flonkering van een ijspegel nabootste.

In 1904 verkreeg de Duitse Eppsteiner Stanniolfabrik  (vandaag de dag nog bestaand onder de naam Eppsteinfoils) een keizerlijk patent op de vervaardiging van Lamettas. De naam is afgeleid van het Latijnse woord lama dat ‘metaalblad’ betekent. De Eppsteiner fabriek was al sinds het einde van de negentiende eeuw gespecialiseerd in het platwalsen van aluminium (stanniol) en tin tot dunne vellen. Nu werd deze tinfolie in dunne repen gesneden en op de markt gebracht als  kerstboomversiering. De lametta’s van platgewalst tin en soms verzwaard met lood hingen mooi sluik naar beneden en konden door hun wat zwaardere kwaliteit gemakkelijk om de takken van de kerstboom gevouwen worden. Ook het weghalen was niet moeilijk en maakte hergebruik mogelijk. Tegenwoordig zijn de lamettas gemaakt van een lichte soort aluminium of soms zelfs van kunststof waardoor ze niet meer zo sluik naar beneden hangen als vroeger en met de grootste moeite uit de kerstboom kunnen worden gehaald.

Lamettas werden in de jaren 50 en 60 ongekend populair in de Verenigde staten, waar ze ‘tinsel’ worden genoemd, afgeleid van het Franse woord ‘étincelles’ dat in een letterlijke vertaling ‘vonken’ betekent.

Uit de oorspronkelijke lametta ontstond  uiteindelijk de samengestelde slinger zoals we hem vandaag de dag het meest tegenkomen. Dunne reepjes zilverfolie om elkaar heen gedraaid  die dan als een lange slinger nog weer veel gemakkelijker in de boom gedrapeerd kunnen worden. De gekleurde slingers waren de aanzet tot een ongekende trend in de jaren vijftig en zestig in de VS. In Chicago werden in die tijd  opvouwbare kunstkerstbomen vervaardigd van gekleurd aluminium. Kerst was in die jaren een nogal flonkerend en kleurrijk spektakel daar in de Midwest. Het model Evergleam was misschien wel de populairste. Een felgekleurde space-age kunstkerstboom op een draaiend onderstel en versierd met felgekleurde kerstballen. De ‘aluminium christmas tree’ trend stierf een stille dood in het midden van de jaren zestig. Het was niemand minder dan Charlie Brown die daar voor zorgde. In ‘A Charlie Brown Christmas’ (1965) stuurt Lucy Charlie er op uit gestuurd om de meest felgekleurde aluminium kerstboom te kopen en om die roze te schilderen. Maar Charlie  voelde niets voor een commerciële kerstboom. Hij kwam thuis met een echt boompje en deed het Amerikaanse sentiment weer omslaan in de richting van een echte kerstboom,  traditioneel versierd. ‘A Charlie Brown Christmas’ luidde het einde in van de aluminium kerstbomen in. Vandaag de dag zijn de space-age aluminium kerstbomen een echt collector’s item.

De voorliefde voor kleur, voor tinsel, lametta’s en flonkering zien we nu ook weer terug in retro-Christmas trend. In de Eppsteinerfoil fabriek stond de laatste machine die lametta’s nog op de ouderwetse manier maakte, de afgelopen jaren een beetje te verstoffen maar tegenwoordig zijn er weer meer Duitse firma’s die de traditie van een versiering met lametta’s hebben herontdekt en de productie hebben opgepakt.

Maar de kerstboom slinger kent ook nog een andere vorm dan die van dun gekleurd aluminium. Aan het begin van de negentiende eeuw werden door de glasblazers ook mini kerstballetjes gemaakt die vervolgens als kralen in lange slierten werden geregen. Deze slingers werden niet alleen horizontaal om de punten van de takken gedrapeerd als een soort guirlande. Vaak werden meerdere slingers verticaal vanaf de top  of vanaf de uiteinden van de takken gehangen. Dit zorgde weer voor het ijspegel effect net als bij lametta’s of tinsels.

Charlie Brown koos in 1965 voor een natuurlijke kerstboom, versierde hem met zijn vrienden op een traditionele manier en als je goed kijkt naar de film, dan zie je dat ook Charlie Brown de slinger niet vergat. De kerstboom slinger is al sinds het begin van 1900 een  ‘evergreen’.

 Delen uit de  film ‘A Charlie Brown Christmas’ die bekijk je hier:

https://www.youtube.com/watch?v=kH0PeNbI3to

en

https://www.youtube.com/watch?v=LCz4FNe_S1U